MEMİ REİS

KABOTAJ BAĞIMSIZLIK VE EGEMENLİĞİN TESCİLİDİR

Mustafa Kemal Atatürk

Denizcilik ve Kabotaj Bayramı, her yıl 1 Temmuz tarihinde kutlanan bir milli bayramdır. Kabotaj bir ülkenin kendi karasularında ve kendi limanları arasında gemi işletme ve her türlü liman hizmetlerini kendi kontrolünde bulundurma hakkıdır. Kutlu olsun bayramımız.

MEMİ REİS

Memi Reis’in doğum tarihi ve doğduğu yer tam olarak bilinmemektedir. Fotoğrafı yoktur. Bilinenler pek azdır.

Uzun araştırmalarımız neticesinde köyde yaptığımız söyleşilerde Memi Reis’in annesinin köyün üstlerinde denizi gören bir yerde evi olduğu ve evin balkonuna çıkarak uzun uzun denizi gözlediği, oğlunun seferden dönmesini beklediğini anlatanlar oldu.

Tarih araştırmalarına başladığımda, köy meydanında tam ortada duran bu mezarı hep merak etmiştim. Mezar, demirlerle çevrelenmiş olmasına rağmen bir açıklama levhası da yoktu. Köyde, hakkında birçok rivayet vardı. Bilgi almak için sorduğum bazı kişiler, onun “Nuri Dede” olduğunu söylüyordu. Hatta bazı çocuğu olmayan kişilerce buraya adak yapıldığı ve doğan çocuklara “Nuri” adı verildiği söyleniyordu. Görüştüğüm şimdiki köy muhtarı Nuri Can’ın annesi, oğlunun adını adaklı olduğu için “Nuri” koyduklarını söyledi.

Peki, gerçek adı Nuri mi Memi Reis miydi?

Donanma kayıtlarında ismi her ne kadar Memi Reis olarak geçse de “Nuri Dede” diye anılan kişi ile aynı kişi olması muhtemel. Bu kanıya varmamızın bir nedeni de Ticaret Odası’nda yaptığımız araştırmalarda Ticaret Odası’nın kurucularından Ali Galip Bey’in ve Nuri Paşa’nın Memi Reis’in soyundan geldiğini tespit etmemiz. Köyde dededen toruna isim koyma geleneği yaygın. Nuri Paşa’nın adını bu dededen almış olma ihtimali yüksek. Üstelik yaptıkları işler de denizcilik ile örtüşüyor.

Çıkardığımız soyağacı bir hayli uzun ve geniş, Kumla kitabımızda daha geniş açıklayacağız, Memi Reis’in hizmet ve katıldığı savaşlara yer vereceğiz.

Memi Reis’in soyundan gelen aileler…

Memi Reis: Oğlu Bayraktar Kerim.

Bayraktar Kerim oğlu: Kerim oğlu Kerim.

Kerim oğlu Kerim çocukları: Ali Bey – Feride Hanım.

Ali Bey’in 1. eşi Münibe Hanım. Münibe Hanım’ın çocukları Galip Bey ve Nuri Paşa (Nuri Paşa Gemlik’te bombalanan Nuri Paşa Hanı’nın da sahibidir).

2. eşi Fatma Hanım. Fatma Hanım’ın çocukları Mustafa Bey (savaşta şehit olmuştur) ve Hatice Hanım.

Soyağacı bir hayli genişliyor ve Kumla’nın tanınmış ve bilinen aileleri burada yer alıyor. Örneğin Dinçer, Coşkun, Kavlak, Taraklı aileleri gibi.

2019 yılında Gemlik Tarihini Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği’ni kurduk. Kabotaj Bayramı etkinliklerinde derneğimizle görev aldık. Gemlik Belediyesi ile yaptığımız ortak çalışmalarda eski bazı geleneklerimizi canlandırdık. Bu bayramda bir Kabotaj Bayramı sergisi düzenledik. İzzet Kaptan ve Çakal Mustafa Toplu bayramın onur konuklarıydı. Sergide bir söyleşi düzenledik ve kendilerine sembolik hediyeler verdik. Bayram boyunca bizleri yalnız bırakmadılar. Yine eski denizcilerimiz ve yüzücülerimiz de eski mutluluk ve heyecanlarını yeniden yaşadı. Anılar, yaşananlar anlatıldı. Tekne yarışlarını yeniden getirdik. Dileğimiz her Kabotaj Bayramı’nda bu geleneği sürdürmek, farklı kişileri onurlandırmak, hatırlatmak ve yeni nesillere tanıtmaktı.

Memi Reis’in mezarı başında başlayan kutlamalar zamanla unutulmuş. Biz derneğimizle ve Naci Pehlivan hocamızın sunumuyla bu geleneği yeniden başlattık.

Sonuçta daha sonra yetkili makamlarca sürdürülemese de, bu güzellikleri yeniden yaşatmanın gururunu ve onurunu yaşıyoruz. Büyüklerimizin gözlerindeki mutluluğu görmek her şeye değerdi.

İzzet Kaptan, Mustafa Toplu, Necdet Bulut, Ümit Tekin, Naci Pehlivan gibi o gün aramızda olan deniz sevdalıları bugün artık yok. Onların nezdinde tüm denizcilik sektöründe görev almış, denize emek vermiş kişileri saygı ve rahmetle anıyoruz.

MEMİ REİS KİMDİR?

1623 yılına kadar Kaptan-ı Derya olan Halil Paşa, Akdeniz’de faaliyetlerini artıran Hristiyan korsanlarına karşı sefere çıkmış, bu sefere çıkarken Rodos ve Sakız Beyi Memi Reis de 3 kadırga ile bu kuvvette görev almıştır. Eğriboz, Selanik ve Galos’tan Boğazhisar’a kadar olan bölgenin muhafazası Mora Sancak Beyi Gazi Mustafa Bey’e verilmişti. Eğriboz Sancağını tasarruf eden Memi Reis ile birlikte, Osmanlı donanması bölgeye gelinceye kadar tüccar gemilerini Hristiyan kalyonlarından koruma görevini beraber yürüttüler.

Memi Reis’in Mısır ve Kıbrıs açıklarındaki Osmanlı gemilerinin güvenliğini sağlamakla görevli olduğu ve birçok sefere katıldığı bilinmektedir.

Denizlerdeki kaptanlık dönemi bittikten sonra Gemlik Küçükkumla Köyü’ne yerleşti. Ömrünün son zamanlarını burada geçirdi. Köyde Hacı Muhi tarafından yaptırılan caminin onarımını yaptırdı. Burada vefat edince de caminin hazinesine gömüldü. Köylüler bu camide Memi Reis’in sancağının ve iki tane de fenerinin olduğunu, gelen askerlerce Denizcilik Müzesi tarafından alındığını söylediler. Mezarı cami yıkılınca köy meydanında kalmıştır.

Memi Reis’in başucu taşında “Abdullah bin Memi Reis, Sefer-ül Haram H.1100 (Miladi 1682)” yazmaktadır.

Ayak ucu taşında ise “Her kim bu merhumun ruhuna Fatiha okuya, Dünyadan ahirete iman ile gide” yazmaktadır.

1726-1738 Yılları Arasında İstanbul’a Odun, Kömür ve Saman Getiren Reislerin İsimleri

Kumla reislerinden Veli oğlu Reis Uzun, Mustafa Reis, Vılık Reis, Canbaz oğlu Reis el-Hâc Süleyman Reis, Çınar el-Hâc Hüseyin Reis. Bu kişiler Osmanlı devlet arşivlerinde yer almakta soyları bilinmemektedir.

Kabotaj Bayramı kutlamaları köyün tanıtımı açısından da çok önemlidir. 2019 yılında temizlettiğimiz mezar, bugün mermeri kırılmış, kararmış, çevre düzenlemesi yapılmamış kötü görünümlü, ne olduğu belirsiz ve değersiz bir haldedir. Denizcilik açısından bu kadar önemli bir şahsiyetin mezarı, umuyoruz ki en kısa zamanda hak ettiği şekilde yapılır. Bazı temaslarımızdan sonra bu duyumları aldık. Güzel bir proje hazırlığı var. Dün görüştüğümüz Pınar Öktem Hanım da bize bu müjdeyi verdi. İnşallah gelecek yıl tüm bu çalışmaları Kent Konseyi çatısı altında ve Belediye iş birliği ile gerçekleştiririz.

Siz bu satırları okuduğunuzda Kent Konseyi seçimleri gerçekleşmiş olacak. Çok yazıldı, çok söylendi. Kim bilir belki bir sonraki yazıda benim de söyleyeceklerim olur. Tekrar buluşuncaya kadar hoşça kalın.

Gemlik Tarihini Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği olarak 2019 yılında Kabotaj Bayramı’nda Memi Reis’in mezarı başında düzenlediğimiz etkinlikte Naci Pehlivan Memi Reis ile ilgili bilgiler veriyor.